João César Monteiro (1939-2003) to jedna z najbardziej ekscentrycznych, osobnych - a przy tym najmniej rozpoznanych - postaci w kinie europejskim.
Autor mrocznych, perwersyjnych baśni (w Silvestre z 1981 r. debiutowała Maria de Medeiros!), w których obnażał zbudowane na przemocy fundamenty zbiorowej wyobraźni Portugalczyków; zanurzony w błękicie melancholik (w jednej z głównych ról w hipnotycznym Kwiecie morza z 1986 roku gra młodziutka Teresa Villaverde, późniejsza reżyserka); twórca czarnych "boskich" komedii, na użytek których wcielał się w rolę João de Deusa. Przyjąwszy imię patrona rybaków, prostytutek i psychicznie chorych; jego bohater włóczy się po tanich barach, biednych zaułkach, hotelach na godziny, szukając zabawy i towarzystwa młodych dziewcząt. Wychudzony fetyszysta, błazen, domorosły filozof i bon vivant, jakim jest João (Wspomnienia z Żółtego Domu, Komedia Deusa czy Vai E Vem), rzuca wyzwanie kościołowi, państwu i rodzinie, bo ostentacyjnie wybierając sferę profanum, dowodzi, że tylko tu można znaleźć przebłyski wolności i boskości, będące po prostu przebłyskami poezji. Jego inspirowana prozą Roberta Walsera Królewna Śnieżka (2000) to jeden z najbardziej radykalnych filmów w dziejach kina, testowanie granic medium: przez większą część seansu oglądamy bowiem czarny ekran, nasłuchując głosów z offu.
Małgorzata Sadowska
Partner: Instytut Camoes
